Bas Fontein (1978) doet het liefst tien, vijftien dingen tegelijk. Terwijl hij aan zijn nieuwe kunstboek werkt, doet hij klussen als copywriter of redacteur, geeft hij les bij Fine Art aan de HKU, maakt hij een podcast en worden er nieuwe plannen gesmeed voor o.a. het Museum voor Kunst in de Openbare Ruimte (KOR) dat hij mede oprichtte. Hij huurt bij SLAK ateliers een werkruimte in het Verzetsstrijderspark in Apeldoorn.
Komt een kunstenaar bij de dokter.
‘Ik heb slecht nieuws voor je’, zegt de dokter.
‘We hebben je bloed onderzocht en je hebt nog maar drie maanden te leven.’
De kunstenaar denkt even na en zegt: ‘Oké, maar waarvan?’
In zijn in 2014 verschenen boek ‘Artist Jokes’ zijn niet Belgen of blondjes, maar kunstenaars het onderwerp van spot. Bas: ‘Als we toch de kunsten niet serieus nemen, dan ga ik zelf wel moppen tappen, dacht ik. Een docent op de kunstacademie zei ooit dat kunst en humor niet samengaan. Daar schop ik onbewust tegenaan. Mijn werk is vaak een commentaar op de kunstwereld en op het werk zelf. Kunst moet schuren!’
Eerder verscheen bijvoorbeeld ook ‘Abusive Names for Artists’, een scheldwoordenboek waarmee Bas zichzelf op de hak neemt. Als voorbeeld geeft hij ‘de subsidievreter’, oftewel de kunstenaar die zich vanbinnen opvreet met de vraag of ‘ie subsidie moet aanvragen. ‘Ik heb toevallig net gehoord dat mijn subsidieaanvraag is afgewezen. Jarenlang heb ik niets aangevraagd, en nu dit. Er gaat toch veel tijd in zitten. Daar heb ik een flinke kater van.’
Dubbele waarheid
‘In een goede grap zit een dubbele waarheid’, zegt Bas. ‘Meestal is het dat geintje dat kunstenaars het altijd maar zwaar hebben. Terwijl ze vaak keihard werken, gedreven door ambitie. Marin (Hondebrink, een Utrechtse kunstenaar) werkte soms 12 uur achter elkaar als toiletjuf, terwijl ze ook kunst maakt én werd platgebeld voor interviews. Dat is echt niet makkelijk.’ Samen met Marin maakte Bas onlangs het boek ‘Artist as a Toilet Attendant’, een bundeling van de opmerkelijke belevenissen van Marin bij 2theloo in Hoog Catharijne, haar bijbaan. ‘Het gaat óók over de sociale positie van de kunstenaar. In Nederland worden kunstenaars maar al te vaak weggezet als dorpsgek of “dat is toch spielerij?”. We moeten ze meer knuffelen en koesteren!’
Waarom gaat hij niet op de barricaden om dat statement te maken? ‘Ik vind het juist leuk om een subtieler geluid te laten horen. Ik giet het in een concept, waarmee ik een breder verhaal vertel. Het boek heeft een gouden koordje gekregen zodat het op de wc kan hangen. Dat vind ik prachtig!’
Boekenliefde
Het boek heeft als kunstvorm altijd een bepaalde aantrekkingskracht op hem gehad. ‘Het is niet zo vluchtig als een expositie en een website voelt bijvoorbeeld indirecter. Ik geef een boek per jaar uit en zie dat als mijn tentoonstelling. Ik stop veel aandacht in de compositie en de kwaliteit van het papier. Alles komt voort uit een verzameling van dingen. Je kunt het vergelijken met het maken van film. Je hebt 2000 uur filmmateriaal nodig om één documentaire over Picasso te maken.’
Over de opbrengst is Bas duidelijk: ‘Kunstboeken zijn geen interessante business. Je doet een investering en het is maar de vraag of het terugkomt en op welke termijn. Als ik het er met collega’s over heb, ben ik altijd degene die het meest verkoopt maar het minst verdient.’
Dat zette hem aan het denken, vooral tijdens de coronacrisis. ‘Hoe kan ik het economisch interessanter maken voor mezelf? Tijdens de eerste lockdown ben ik begonnen met het maken van multiples: paneeltjes als Alternative Art Book Covers.’ Meer dan 150 kleine originelen met een kwinkslag: ‘Nepboekjes met gekke titels, flauwe dingen. Lekker banaal, maar wel interessant genoeg om uit te proberen. Het voelde als een enorme bevrijding. Mislukt er één? Dan schuur ik ‘m gewoon kaal en begin ik opnieuw. Dat werkt enorm in het voordeel van mijn creativiteit. En ik hoef niemand verantwoording af te leggen.’
Open podium
‘Artist as a Toilet Attendant’ kreeg veel aandacht van de pers, onder meer in het AD, de Tubantia, RTV Utrecht, de 5 Uur Show en alle grote radiozenders. Een droom voor elke kunstenaar, toch? ‘Nou nee, dat denk ik niet. Ik heb nu voor het eerst ervaren dat kunst bijna mainstream werd. Er zijn altijd azijnpissers die er iets van vinden dat het bij Primera wordt verkocht. Dat maakt niet veel indruk in de kunstwereld, waar een solotentoonstelling in het Stedelijk Museum het hoogst haalbare is. Een beetje dat gevoel van André Rieu wiens cd bij het Kruidvat ligt. Terwijl: dit is ook kunst. Kunst is voor mij als een open podium dat je kunt betreden zoals je wilt en dat je juist niet aan allerlei verwachtingen hoeft te voldoen. Daarnaast is het voor mij heel belangrijk dat het voor iedereen toegankelijk is.’